19 Aralık 2003, Hürriyet Gazetesi - Bilim

Bilim Dünyasından
Bilkent'te atomik sürtünme deneyi

Bilkent ve İsviçre’nin Basel Üniversitesi’nden bilim adamları ESF-Avrupa Bilim Vakfı’nca desteklenen önemli bir uluslararası bilimsel toplantıyı Antalya’da düzenledi.

Bilkent Laboratuvarlarında atomsal boyutlarda sürtünme ölçen Atomik Kuvvet Mikroskobu

‘Atomsal Seviyede Sürtünme’ başlıklı toplantıya çeşitli ülkelerden katılan dünyaca ünlü 60 bilim adamı ve uzman, hızla gelişmekte olan nanobilim ve nanoteknolojinin sürtünmeye uygulaması olan nanotriboloji için son gelişmeleri değerlendirdi.

Sürtünme ve aşınma, neden oldukları çok büyük kaynak ve enerji kayıpları nedeni ile sanayi ve ekonominin çok önemli fakat çözümü en zor problemleri arasında yer almaktadır.

Antalya’da bilim adamlarının bir kısmı özellikle araçların lastiklerinin yol tutuşunu artırmaya yönelik yeni sonuçlarını tartışırken, diğer bir kısmı da hareketli yüzeylerde sürtünmeyi ihmal edilebilir düzeye indirecek deney sonuçlarını sundular.

Araştırmalar hareketli yüzeyler arasındaki sürtünmenin çok karmaşık atomsal ve kuvantum süreçler içerdiğini göstermektedir. Son zamalarda yüzeydeki atomları görebilme, onlar arasındaki kuvvetleri ölçebilme yeteneğine sahip tarama tünelleme ve atomsal kuvvet mikroskoplarının geliştirilmesi nanotribolojide çığır açmıştır.

Avrupa Birliği Nanotriboloji araştırma ağı içinde bulunan Bilkent Üniversitesi’nde de atomsal seviyede sürtünme konusunda yoğun kuramsal ve deneysel araştırmalar yapılnaktadır.

Günümüzde aletler mikrofabrikasyon teknikleri ile hızla küçülürken, onların sürtünmesiz ortamda çalışmaları önem kazanıyor. Örneğin, bilgisayar disklerinde manyetik yazıcı ve okuyucu kafa ile disk arasındaki sürtünmenin düşürülmesi güncel bir araştırma konusu.

Sürtünme ve onun sonucu olarak ortaya çıkan aşınma da otomotiv sanayinin en önemli sorunlarından biri olarak görülmektedir. Gelecek için motor yağı değiştirmeyi tamamen ortadan kaldıran ‘kapalı motorları’ hedefleyen bu sanayi, sürtünmeye karşı meydan okuyan araştırmalara büyük ölçüde fon ayırmaktadır.

Antalya’da bilim adamlarının en ileri teknik ve kuramları kullanarak ortaya koydukları sonuçlar, nanoteknolojinin normal şartlar altında sürtünmesiz hareketi gerçekleştirebileceği konusunda ümitleri artırmıştır.

Nanoteknoloji nedir?

Yunanca’da ‘cüce’ anlamına gelen nano, fizikte bir metrenin milyarda biri anlamına gelen ölçü birimidir. Bu tanıma göre ‘nanoteknoloji’ insanın saç kılının 80 binde biri büyüklüğünde ‘nano’ ölçüdeki parçalarla uğraşan bilimdir.